Por Miguel Calvo Santos
Arte e loucura… Estarán ligados? Poderían existir unha sen a outra? Somos quen de definir tales conceptos? Ten a potestade un psiquiatra de dicir quen está tolo e quen non? Pode acaso un conselleiro de cultura diferenciar a beleza?
Se cadra ambas cousas, arte e tolemia, son a mesma e é a sociedade a encargada de diferencialas. De seguro que os primeiros cavernícolas deberon dar por tolo a un dos seus coetáneos pintando gacelas nas paredes, tal como fliparon todos cando viron o que facían “tolos” como Van Gogh, Allan Poe ou Artaud, hoxe iconas incontestables.
O innegable é que estas obras son a miúdo pioneiras e virulentamente influentes, por moito que desconcerten nun principio. Non deixa de ser curioso que se acepten como “normais” as delirantes reviravoltas no escenario dun mongoloide como David Bisbal a golpe de “bulería, bulería...” mentres é “atípica” a obra de xenios como Syd Barrett, Brian Wilson, Daniel Johnston ou o homenaxeado nestas liñas, o ilustre músico texano Roky Erickson.
Todos eles crearon cousas tan sobresaíntes pola súa calidade e orixinalidade que son consideradas excentricidades dun pirao, aínda que a xulgar polas súas tráxicas existencias, marcadas por un curtocircuíto nos miolos que os elevaron a outro nivel, é verdade que estes tipos tiñan evidentes problemas psiquiátricos. E ben poderían considerarse mártires, xa que sacrificaron a súa saúde mental en favor de disolver os límites impostos ao seu talento e facer avanzar un pouco á humanidade.
O caso de Roky Erickson é especialmente tráxico. Este home fixo tanto pola música e recibiu tan pouco que da que pensar sobre que tipo de sociedade é esta que permite que un creador deste calibre non sexa laureado por todos, en plan Salvador Dalí, e pola contra, Fulanito de Gran Hermano se esté facendo de ouro.
A súa historia de Roky podería dar para unha película de terror. Nacido en Dallas no ano 1941, o músico xa pasara por outros grupos antes de fundar os 13th Floor Elevators en 1965. O experimental son do grupo, en parte complementado por Tommy Hall e esa hipnótica xerra eléctrica, tiña a súa maior inspiración nas drogas alucinóxenas. A banda, sempre na vangarda da investigación sónica, quixo describir musicalmente as suxerinte sensacións provocadas por drogas como a marihuana, a mescalina o DMT ou o LSD.
Como primeiro single, o grupo apropiouse dunha vella canción de Erickson, a moi garaxeira “You’re Gonna Miss Me”, na que o cantante e guitarrista da renda solta á súa voz cuns marabillosos ouveos e tamén realiza un excelente traballo coa harmónica.
A canción tivo un inmediato éxito nos Estados Unidos e comezou o que hoxe coñecemos como música psicodélica, aínda que como sucede co heavy metal, é polémico concretar unha paternidade exacta para este estilo.
Os Elevators viviron un bo par de anos gozando do éxito, pero é en 1968 cando Erickson comeza a mostrar preocupantes síntomas de inestabilidade mental. O cantante non era precisamente moderado no consumo de psicotrópicos e tras unha consulta a un médico é diagnosticado con esquizofrenia. Algún problema con iso…? En absoluto! Neses anos despreocupados estar un pouco tolo mesmo era cool, pero o problema xurde cando é detido en 1969 por levar unha cantidade ridícula de marihuana. Ante a perspectiva de pasar 10 anos no cárcere por semellante delito (tal era a condena por posesión desa sustancia en Texas!), Roky opta por declararse mentalmente incapacitado e pasar unha temporadiña nunha acolledora institución psiquiátrica onde podía escribir con tranquilidade un par de éxitos máis.
Pero o pobre infeliz non foi quen de imaxinar o que lle viña enriba. Neses anos, a psiquiatría era unha ciencia practicamente medieval, gobernada por verdadeiros psicópatas cun título universitario que lexitimaba toda clase de torturas. O primeiro día Roky xa recibe a súa primeira sesión de electroshock e é tratado con torazina. Para cando sae dese inferno en 1972, os seus miolos fritidos eran os de outra persoa.
Sen embargo, eses tres anos de reclusión foron dos máis produtivos na carreira de Erickson. Centenares de cancións e poemas foron compostos no lugar, e pese á súa innegable beleza, xa denotan unha perda irreversible da noción da realidade. Imaxinádevos a Roky compoñendo esas marabillas nunha sala chea de tolos semellante a de “Alguén voou sobre o niño do cuco” mentres sádicas enfermeiras traman a súa seguinte putada para non desbocar a creatividade.
Nestas composicións, Roky fala obsesivamente da súa gran paixón, as películas de terror serie B, habitadas por demos, monstros, alieníxenas, vampiros, zombies e demais entrañables criaturas. O terror, a enfermidade e o amor mestúranse nunhas letras de sorprendente honestidade lírica, nas que Erickson demostra unha notable calidade compositiva.
Neses anos, o resto do núcleo creativo dos Elevators tentou seguir a súa carreira, pero sen o carismático cantante as cousas non foron iguais. Publicaron o seu derradeiro disco no que Roky só participa nun par de cortes, e anos despois, o guitarrista
Stacey Sutherland, metido ata o fondo na heroína é asasinado pola súa muller. O soprador do xarro eléctrico Tommy Hall, marcha para San Francisco onde ingresa na ciencioloxía. Os felices sesenta remataran, como xa vaticinaran os astrólogos sobre o fin da Era de Acuario.
Así que neses escuros anos 70, Roky volve a estar na rúa, apenas consciente da realidade. Vive illado do mundo e non tarda en meterse tamén no cabalo. Os seus compañeiros da escena musical texana tentan axudalo e en 1975 nace Bleib Alien, un grupo orientado ao hard rock imperante na época con letras que seguen a homenaxear vellas películas de terror e ciencia-ficción. Doug Sahm produce o seu single de debut, o delicioso “Two Headed Dog”, que fala dos experimentos con animais do doutor soviético Vladimir Denikhov, un auténtico científico tolo que conseguiu implantar con éxito unha segunda cabeza a un can (!), e se o pensamos ben, pode ser unha especie de metáfora dos experimentos sufridos polo propio Erickson.
O comportamento do cantante é cada vez máis errático nesa fascinante década. Aínda en plena efervescencia creativa, vive como un vagabundo e de cando en vez pisa algún estudio para plasmar as súas obsesións gravando perturbadores temas dunha misteriosa calidade. No 1980, o ilustre Steve Cook (baixista da Creedence) produce a obra mestra de Roky, rebautizado como Roky Erickson & The Aliens. O disco contén suculentas xoias como «The Wind and More», “Mine Mine Mind”, “Creature with the Atom Brain” ou “Bloody Hammer”, que sorprenden por unhas magníficas letras e unha non menos magnífica música, que servirían de fonte de inspiración para futuras e exitosas bandas.
Neses anos, un xa completamente inestable Erickson declara estar posuído por un alieníxena. Apenas ten trato con ninguén e case indixente, toca fondo nos 90, nos que sobrevive cunha pensión de 200$ que lle paga o estado. De súpeto, un tipo que vendeu milleiros de discos non ten nin para ir ao cine. Todos os dereitos das súas cancións, tanto cos Elevators como en solitario foron espoliados por mánagers sen escrúpulos e frías discográficas que en ningún momento se interesaron pola saúde de Roky.
Foi en 2001 cando todo comezou a mellorar un pouco. O irmán de Roky, Sunner Erickson, acadou a súa custodia e comeza a axudalo proporcionándolle o tratamento axeitado para a súa doenza. A súa carreira volve a florecer timidamente e tras algún xuizo, mesmo recuperou o crédito de algunha das súas vellas composicións. Moitas bandas de éxito, dende os seus paisanos ZZ Top ata REM, pasando polos escandinavos Hellacopters (verdadeiras esponxas de Roky) reivindicaron a evidente influencia de Erickson na música, e polo menos deu saído dun inxusto ostracismo de case 30 anos.
A xente puido volver a gozar dos directos de Roky, nos que dou a talla sobradamente tocando os seus temas máis emblemáticos con diversas bandas mercenarias, e volveu a gravar discos falando, como non, de aliens, demos e zombies, nos que ás veces adoptaba unha sorprendente sobriedade reflexionando sobre a súa saúde mental.
Actualmente, Roky vive en Austin (Texas), onde volve formar parte importante do panorama musical da cidade e segue a tratamento psiquiátrico, un chisco menos bárbaro que décadas atrás. Tolo? Pode ser… Pero nun mundo onde se lle da o Nobel da Paz a diversos xenocidas, onde se lle chama democracia ao goberno de corporacións presidido por Monty Burns e onde se permite a subida de impostos a un albanel en paro para poder pagarlles a uns banqueiros incompetentes, quen carallo é o tolo…?
música cine libros series discos entrevistas | Achtung! Revista | reportajes cultura viajes tendencias arte opinión